Le POEME en Soninke [ SOONINKEN NI ! ].

[Cheikhna Mouhamed WAGUE]

SONINKARA COM

Sooninkara renmun do a xanani , xa ri
O nan kafi na sooninkaaxu yitten xumaari
Na sooninkaaxu wurigi duna kanpo ku naxati
I be ga saqa , giri an nan sigi
Naamen do xillen do danben da o xiri
Killen faayi , toqotoqo falle maama yinmun kanba
An ga xaaru, an ga ma sere wari,an na an yinme wari
Renme , wagan renmen barakinte
An ga loowolo , daga katta gangunda xo

Ceeron ga na saadagaabi
O ga na duruxoto ALLA na o deema

Muňiye su falle na muuňiye

Alaaji Gileenu Njaay

Elhadji Merci, pour ce trés beau poéme dédié à soninkara.com. J'avoue que des talents de la langue soninkée qui s'expriment ici. Je vous dis kaane, en avant.

[MARIRENME]

N KUYI FAATUMA
Faatuma inke kuyi an ŋa wuro
Faatuma inke kuyi an ŋa kiye
Nke wa tu nan ti
Foofo feti , kuyi faranfare falle
Nke ga ma kori
Faatuma an na ňa in da soobe
Faatuma an na ňa in da taagumanse
Taagumanse be ga nta buruxene abada
N sondonmen noxon taagumanse
Faatuma an na ňa in da arjaxe
Faatuma an na ňa in da suuge
Nke na rege xo jinnanwuruŋuro
An na ňa in kinbakka
Faatuma an na ňa in tirindun jaabindu
Kutande do sooxiye ga nta do an ŋa
Sunpu kutiye do neqetuntaaxu ga nta do an ŋa
Misoye do munafaxaaxu ga nta do an ŋa

Faatuma an na ňa in da ngenbu
Nke na fanqe kiyen do wuro
Faatuma an na ňa in da waale , abadan waale
Fanqe nta ňaana waale ga nta ayi
Waale xa nta kiteene fanqe falle
Faatuma an xanuyen na ňa in da muso
N na wuyi an suugunu
N na kira an suugunu ma in xannen gan saale

Faatuma in na in xaliiben do in kayiti deren wutu
N na an ňa taaruxu
Faatuma in na joppa ti an toxo
Faatuma in na lagari ti an janmu
Ma in yaaxanjiinin ga sigi in yaaxo
Faatuma yugon do yaxaren su na sowo
Faatuma leminen do xirisen su ňaxali
Nke na an jakki , na an danbi duna yexi yaxaren su kanma
Faatuma ke su do an xanuyen batte
An dunadun xanuye , an laaharan xanuye
Faatuma an xanuye ke be xenpa ga nta ayi
Faatuma an xanuye ke be ga da in ňa meenin da missale
Yelli in ga nta wundi ke kuyi noxo

[ac25b]

N KUYI FAATUMA
Faatuma inke kuyi an ŋa wuro
Faatuma inke kuyi an ŋa kiye
Nke wa tu nan ti
Foofo feti , kuyi faranfare falle
Nke ga ma kori
Faatuma an na ňa in da soobe
Faatuma an na ňa in da taagumanse
Taagumanse be ga nta buruxene abada
N sondonmen noxon taagumanse
Faatuma an na ňa in da arjaxe
Faatuma an na ňa in da suuge
Nke na rege xo jinnanwuruŋuro
An na ňa in kinbakka
Faatuma an na ňa in tirindun jaabindu
Kutande do sooxiye ga nta do an ŋa
Sunpu kutiye do neqetuntaaxu ga nta do an ŋa
Misoye do munafaxaaxu ga nta do an ŋa

Faatuma an na ňa in da ngenbu
Nke na fanqe kiyen do wuro
Faatuma an na ňa in da waale , abadan waale
Fanqe nta ňaana waale ga nta ayi
Waale xa nta kiteene fanqe falle
Faatuma an xanuyen na ňa in da muso
N na wuyi an suugunu
N na kira an suugunu ma in xannen gan saale

Faatuma in na in xaliiben do in kayiti deren wutu
N na an ňa taaruxu
Faatuma in na joppa ti an toxo
Faatuma in na lagari ti an janmu
Ma in yaaxanjiinin ga sigi in yaaxo
Faatuma yugon do yaxaren su na sowo
Faatuma leminen do xirisen su ňaxali
Nke na an jakki , na an danbi duna yexi yaxaren su kanma
Faatuma ke su do an xanuyen batte
An dunadun xanuye , an laaharan xanuye
Faatuma an xanuye ke be xenpa ga nta ayi
Faatuma an xanuye ke be ga da in ňa meenin da missale
Yelli in ga nta wundi ke kuyi noxo

trés jolie pôeme mr le poête

[MARIRENME]

L E N K I K I Y E

Kiyen kiňe futuro
N faayinden kiňe gallaqen renme
Golle lagaren ga giri do kiyen kutte
Tebullun kiňe debun kanma
A fankon da bolonŋun sella
I be ga da daaru wori,
an da xeeri wori , an da jamu wori


Daaru xaalisin ma bange
Xa suturan ňi haadama renmun naxa
Lenki renmu , daaru xirisun do tuwaaxu
Wuron da i jalan banba
Xuran ro yaxannun konpe
Sibitin fanken da i xusu kasappen tiŋa
Kan fina xoten da i jiibandi


Lenki kiye , xaalisin do a su ri
Ma a ganta xeerin do jamu
Jamu be ga ňi do duna
Xeeri be ga ňi haadama renmun kanma
A wuru do yittun do soxo ňiiňon batte
Yittun ňa suwo , i kumi ginon wure
I ňa xemen xulle
I ma katta ginon moyindini
Soxo ňiiňon ňa seebon bero
Suttu beenu ga ňi debun falle
I lagari ňaana lemunun da sanga bero


Daaru sunpun killun kuti
Daarumen sunpun killun sutti
Sunpun killun sanqi do fon ŋa
Maarengan finki kiiran xulle
Kaagun yugon wunan kaccen kuti
Kaagun yaxaren banbaadon buyi
Renmen taaxu doŋa
A taaxu xeyen bera duuro
A xooro sunpu kutiye do haasidaaxu noxo
A bire xonnaaxu do lenburuntaaxu noxo


Ke su ma haadama renme kiilundi
Tonŋu be ga ňi soron naxa
A fankon ňaŋi xemo
I daga do saahelin fanke
Gaaren ňa teppu kasappe
A ga saasen kabana soron sufana
Ke su ňa ti xaalisi sababu
Lenki renmu , xaalisin renmu
Lenki yaxaru , xaalisin yaxaru
Lenki yugu , xaalisin yugu
Lenki xananin ňa xanaare


O da xeerin wara
O wuru do duna tanpiye
Garan lallun kare,monjollun sollun xose
Kotollin dukkun buyi kiiran xulle
Wallun do tangiyun sanku do duna ňanmoxonu
Lenki sooninke , lenki renme
I konti do tibaabaaxu,
sooninkaaxu xa da i firi
Wundiyen ni xeeri xa sankuyen ni lagari buruntaaxu
Xaalisin da sunpun kutu,a da a sanqi
sinmayu burun da biten ňa seeda
Tuwaaxu feti xeye , ALLA kuyen ya ni


Kahedi do Gajaaga Xaransuuge

[MARIRENME]

K I T A A B I N K A N D E DENBO

Kiiden xenu , Gajjaga do Gidimaxa da
Gorgol do Hayiré kiiditin xooren saxu
Kiiden xenqe , Xaňaaga do Jaafunu da
Sooninkara kiiditin xooren da xiiden rondi
In ga nta mungu do ke Alixamisa
Ke alixamisa do i xibaare ňanŋe
ALLA kiiditin xooren da bitten rondi

A xenu misilimaaxu da
A saxu sooninkaaxu da
Kiiditin xoore ke be dere su ga ni soora
I ga sooninkan renmen su gangunu yillekareye su
Jaxa duna bireyen do kallen ya
Kallen do bireye ke duna bane
A ga dalla wo dalla , a riini ya
A ga jowo wo jowo , a riini ya
Ke kale be ga ma a toxo ALLA xana Mohanmadu
A na toqo kan yonkinte tana?
Usmaan Muusa Jagana kara
Usmaan Muusa Jeyidi Jagana ma kara
Usmaan Njabu Halima Jagana nta kalla abada
Denbo Jagana xenqe ya
Xenqo be ga komen su dukku a ga dalla wo dalla
Xenqo be ga komen su tijjene a ga jowo wo jowo
Xaranmoxo saxu an nan xenqe
Na a saxu Kamane tana su ma ňi an ŋa
ALLAHU Tunka Xoore ke falle

Tuwaanon nan gaba xa i nta baana
Anken ya ma ti woyile xaranbalaaxu
Woyile tuwanbalaaxu do munubataano
Tuwaaxun do barake Muusa Jeyidi renme
Tuwaaxun do gundo Njabu Halima renme
Anken falle ni kiye

Sooninkan renmu , sooninkan kisimaru
Sooninkan xanmugaano xa bera faayi
Sooninko xa faayi donme faayi
Laahara gan na dagananliiye
Ken na ňa sooninkon da fare katta Xaranmoxo ya
Nke na ňa xarallenmon da faare katta Xaranmoxo
Xaranmoxo Usmaan Muusa Jeyidi Jagana
Xaranmoxo Usmaan Njabu Halima Jagana
Xaranmoxo Denbo Muusa

Ya Rabbi in Kama , Ya ALLAHU
An gan na Xaranmoxo tuumakan ňaana ALIJANNA
Anmiina

[Cheikhna Mouhamed WAGUE]

K I T A A B I N K A N D E DENBO

Kiiden xenu , Gajjaga do Gidimaxa da
Gorgol do Hayiré kiiditin xooren saxu
Kiiden xenqe , Xaňaaga do Jaafunu da
Sooninkara kiiditin xooren da xiiden rondi
In ga nta mungu do ke Alixamisa
Ke alixamisa do i xibaare ňanŋe
ALLA kiiditin xooren da bitten rondi

A xenu misilimaaxu da
A saxu sooninkaaxu da
Kiiditin xoore ke be dere su ga ni soora
I ga sooninkan renmen su gangunu yillekareye su
Jaxa duna bireyen do kallen ya
Kallen do bireye ke duna bane
A ga dalla wo dalla , a riini ya
A ga jowo wo jowo , a riini ya
Ke kale be ga ma a toxo ALLA xana Mohanmadu
A na toqo kan yonkinte tana?
Usmaan Muusa Jagana kara
Usmaan Muusa Jeyidi Jagana ma kara
Usmaan Njabu Halima Jagana nta kalla abada
Denbo Jagana xenqe ya
Xenqo be ga komen su dukku a ga dalla wo dalla
Xenqo be ga komen su tijjene a ga jowo wo jowo
Xaranmoxo saxu an nan xenqe
Na a saxu Kamane tana su ma ňi an ŋa
ALLAHU Tunka Xoore ke falle

Tuwaanon nan gaba xa i nta baana
Anken ya ma ti woyile xaranbalaaxu
Woyile tuwanbalaaxu do munubataano
Tuwaaxun do barake Muusa Jeyidi renme
Tuwaaxun do gundo Njabu Halima renme
Anken falle ni kiye

Sooninkan renmu , sooninkan kisimaru
Sooninkan xanmugaano xa bera faayi
Sooninko xa faayi donme faayi
Laahara gan na dagananliiye
Ken na ňa sooninkon da fare katta Xaranmoxo ya
Nke na ňa xarallenmon da faare katta Xaranmoxo
Xaranmoxo Usmaan Muusa Jeyidi Jagana
Xaranmoxo Usmaan Njabu Halima Jagana
Xaranmoxo Denbo Muusa

Ya Rabbi in Kama , Ya ALLAHU
An gan na Xaranmoxo tuumakan ňaana ALIJANNA
Anmiina

C'est émouvant. Na waari.