Bakkeli Siine

[MARIRENME]

BAKKELI GEMU XANNEN DIGAAMU

N maarenmun sooninko do sooninkan xanne xanani , n wa a su kuuñini ti sooninkaaxu kuuñinde. N faayi a mulla na Bakkeli kafundo ke gemu xannen kitaaben digaamu dantanto ya yilla sooninkan xanne. N wa yanpayu muurunu a su maxa selli in ga na noqu toxo walla in ga ma a yilla ti i moxo , na tuguti inke baane haqile ke ra nta sikki ti tuwaano xooro beeni su ga ri tewe kun bito beeni ga sababu sooninkan xannen safanden gemunde , sakkati na xanne yillandi katta xanne tana a ma nowo.Sere su ga ra wa in tinmandini , a na a dabari kuudo ma golle ke wa siroono.
A ñaŋi Bakkeli deben noxo , dingira ke be toxon ga ni « Centre d’Echanges et de Formation Pratique , a yinmankaaxun ga ñi Xaranmoxo Aliwu Kisima TANJA kittu.
Golle ke dabari na a wutu Nowanburu 27 katta Nowaburu 30 , 1995 ; jamaanu ku naxati soron su tewe ( Senegaali , Mali , Morotaani do Ganbi ). Xo in ga da ko moxo be in digan fono noxo, tuwaano xooro yan ri tewe golle ke, i tuwaaxun ga taŋana katta sooninkan xanne walla katta fatanbin xannu tanani , i yogoni feti sooninko , xa i golli sooninkan xanne ke kanma moxo siri.
Bito naxati , i ga i haqilun faraaxunu sowoye do jamu kanma , i lagari taxandini sorobani sikki , i yinmankon ga ñi Jaaman BACCILI , Ujaari Maxa DANSOXO do Manmadu JALLO , digan saagandindaanon ñi Ana Mari Jaañi , Laasana Jallo ken do Amadu Jallo.

A koŋi nan ti : ganni selli o ga ñi « m « ya roono « m , p , b « kaane , misaale : tammu , kambe , kompe ; ken safe moxo xenu na a saxu , o ga na xottu ku kutu , na xotte tana kafu i ya ,o ra ntaxa “ m “ kitta o na “ n “ ya kitta . Misaale : tammu , a na ña tanmu kuudo , o ga na ñi a mulla nan ti : tankarage = tanmuni karagi walla kamme , o na a safa kanme kuudo o ga na ñi a mulla nan ti : kandoroke = kanmen doroke ; Kanŋe : kanŋen doroke ========== kandoroke . Hari a ga na ñi xottikoyindani beeni ga xo : temu ------ tenme , kumu-----kunmu , ko-------konŋo , gemu --------- genme , xiñi --------- xinñi.
A koŋi nan ti : Sooninkan xottu beeni ga safeene ti sigiru filli : te , ta , ka , ma , be , me , jo . O ga na ñi i goboyen safana , o sigire lagarinte ke fuutu kuudo a nan maxa sikkan rondi kaane, misaale : ka------ka(a)nu = kaanu walla kaani , te------te(e)nu = teenu walla teeni.
Ken falle o ga ma sigire ke fuutu a wa sikkan ritini ke moxo : a kanu ( il a peur ) , a kanu ( ses maisons) , ken kuna o na sigire ke filla kuudo na gaboyen koyi ( a kaanu ) ses maisons.
A koŋi nan ti : o nan maxa ku xottu filli kari xottikoyindan ŋa , i ga ni « du « do « me « . Misaale : Muusa da du joogi , o na waase « du « ke do « joogi « su safana xotte baane , lemunun da me xiri katta yigande , o na waase « me « do « xiri « safana xotte baane. « me « do « du « nta karini xotte su o ga na ñi i safana .
A koŋi nan ti : o na haqilun toxo ku sigiru filli , i ga ni « r « do « l « na a saxu dingiron ga nta baana sefe moxo. Sooninkan dingiro yogoni wa tini : « renme « , noqu yogni xa wa tini « lenme « , misaale: renme nta Xunba maxa, lenme nta Xunba maxa xa ken do « ro « do « lo « nta kille. Misaale: Sanba “ro” Xunba konpe , yere “ro” ni golle danginte walla golle ñamante , xa o ga na ti : “lo” konpe katta an faaba bicca daga , yere “lo” ni ñaamarindi golle ya. A na xo “ ri “ do “ li “ , i nta baana wure digantan noxo.
A koŋi nan ti : o na o haqilun toxo “ n “ ya , ti “ nda “ do barantan xottulenmu beeni ga ni “ nta “ do “ ntaxa “. O na waase “ da “ do “ nda “ katta me , kuudo na xuraye riti ken kaara , o ga na katta “ n “ ke faraaxunu ti “ ga na “ , o na a tu ti “ nda “ yan safeene , o ga ma ken moxo kitta su , o na “ da “ ya safana.
Misaale :a) lemine nda ri , an na a xiri = lemine ( ga na ) ri , an na a xiri. b) leminen da a xiri = leminen da samba xiri. “ nta “ do “ ntaxa “ ku nta yillene , o na i safana ke moxo ya.
A koŋi nan ti : digantan joppaadin ŋa , walla gorobe ma tonbe , i ga tuumaye koyini , o na “ n “ baane ya safana walla “ nke “, selli digantan noxo ga na ñi , o na “ in “ ya safana walla “ inke “. ( n , nke ) et ( in , inke ). Misaale : n daga Dakkaaru yeru , nke daga Dakkaaru yeru ; Muusa ti i nta saqa ma in ga na ri walla Muusa ti i nta saqa ma inke ga na ri.
A koŋi nan ti : O na xotten tinmanten ya safa kuudo sooninkara dingira su na du wari a noxo , dingira su do i sefe moxo , xa safande ke na ña baane noqun su , a wa muurunden nowondini xottimuuri kitaabun noxo , o na waase kanmudun gorobe roono xottu filli naxa xo faransen xannen moxo. Misaale : Sanba da a katu. O na diganta ke fatanfansi : Sanba = xottikoyidan kamane , a yaani golle ke dabarini, da = ni xottikoyinda xottilenme a ga xottikoyindan deemana digantan noxo , a = ni xottilenme , a ga sigi fo birante ma fo muumunte batte ( samba da ( denba ) katu walla samba da ( xuben ) katu; katu = golle be samba ga da a dabari , o na ti xottikoyinda , maana xotte ke be ga koyini ke be ga ña. Selli oku kaara , i ga tini , digaamen konŋe : Sanba da katu , a ma fatanta safana kundu na saxu , xotte toxo biten ŋa , ken ga ni : golle ke ga ña sere be walla fo be kanma. Sanba da manne dabari : a katundi ya , a da ko katu ? a da denba walla xuben ya katu , ken dinma o wa a tu sere be ga da golle ke dabari , o nan xawa a tuunu gollen ga dabari sere be walla fo be kanma baawoni Sanba ma du katu , a da fo ya katu.
A koŋi nan ti : o ga na ñi xotoyen muurunu ti ke sigire “ x ” da , o na waase a fillana “ xx ” , o na a xotondi ti ke sigire “ q “. Misaale : raqe , fanqe , loqe , muqu , janqa ,joqo , saqa , feqe , yaqe…
A koŋi nan ti : o na o haqilun toxo “ wa “ do “ ŋa “. Dinma su o ga ra wa “ nta “ roono “ wa “ batten ŋa , o na “ wa “ ya safana , noqu su o ga r anta “ nta “ roono “ wa “ batte , o na “ ŋa “ ya safana. Misaale : Denba wa soxono teeni , o ra wa tini : Denba nta soxono teeni. Ken kuna. Yere o da “ nta “ ro “ wa “ batte , a da diganta ke ñanmoxon ya yilla , xa digaame ke daganten ni. Misaale tana xa faayin: Denban wa xenqene ( a ra wa ñaana “ denba “ renyugu sikkandi walla yeliŋe. Konŋen kaara , dingiro yogoni wa tini : “ denban ŋa xenqene “ ke ni koŋi digaamen ya , xa safe digaame fe , na saxu “ ŋa” nan gaba “ noxo “ ya koyini. Misaale : denba wa deben ŋa , xunba daga saxan ŋa. Sooninkara dingiro yogoni wa “ di “ roono “ ŋa “ ke batten ŋa . Misaale : Muusa wa deben di , Xunba daga saxan di. N wa sere gabe walla i ga “ raawa “ walla “ ranta “ safana xotte baane , ken ni juumaye ya na a saxu , xottu filli yaani i ga ma fatanta safeene xotte baane . “ ra “ ni xottikoyindan ya a ga gollen koyini , “ wa “ xa ni xottilenme a ga xottinkoyinda ke deemana diganta ke noxo , xo “ nta , ga , na , da , du , ya , di , me … “
A koŋi nan ti : o na o haqilun toxo ku digantaanu filli : 1) – sugo yinmen faayi do 2) – sugu yinmen faayi. Na a saxu : “ o “ ke do “ u “ beeni ga da xotte ke safe moxon do a koni moxon yilla.
A koŋi nan ti : kuudo na xanne ke xaranŋunden tallan nowondi xaralenmon da , o na feere ya dabarini sigire su ga ñumiini ti xanne baane , ken yan sigi foofo ga ni “ ny “ a ga ñi xareene ti “ ñ “ do “ nw “ a ga ñi xareene ti “ ŋ “ , i raqen nan saxu , na a tuguti sigire baane ra wa kiteene, a ga ñumiini ti “ ny “ , sigire baane ra wa kiteene , a ga ra wa ñumiini ti “ ŋ “ ; i gar a wa kiteene ti “ordinateur “. Fo be ga taŋana katta “ ñ “ be ga safeene ti Mali jamaane kaara baane , i da a muuru i maxa , nan ti i ga na joofe i banŋe , i na a koyi fankan ŋa , i na i wara i xa na sukke do sooninkara kutten ŋa ti “ ñ “. N kiilun wa ayi nan ti ku digaamu koŋi a waxatin ŋa. O ntaxa do “ ny “ do “ nw “ kun xibaaru.

[Silamaxa]

BAKKELI GEMU XANNEN DIGAAMU

N maarenmun sooninko do sooninkan xanne xanani , n wa a su kuuñini ti sooninkaaxu kuuñinde. N faayi a mulla na Bakkeli kafundo ke gemu xannen kitaaben digaamu dantanto ya yilla sooninkan xanne. N wa yanpayu muurunu a su maxa selli in ga na noqu toxo walla in ga ma a yilla ti i moxo , na tuguti inke baane haqile ke ra nta sikki ti tuwaano xooro beeni su ga ri tewe kun bito beeni ga sababu sooninkan xannen safanden gemunde , sakkati na xanne yillandi katta xanne tana a ma nowo.Sere su ga ra wa in tinmandini , a na a dabari kuudo ma golle ke wa siroono.
A ñaŋi Bakkeli deben noxo , dingira ke be toxon ga ni « Centre d’Echanges et de Formation Pratique , a yinmankaaxun ga ñi Xaranmoxo Aliwu Kisima TANJA kittu.
Golle ke dabari na a wutu Nowanburu 27 katta Nowaburu 30 , 1995 ; jamaanu ku naxati soron su tewe ( Senegaali , Mali , Morotaani do Ganbi ). Xo in ga da ko moxo be in digan fono noxo, tuwaano xooro yan ri tewe golle ke, i tuwaaxun ga taŋana katta sooninkan xanne walla katta fatanbin xannu tanani , i yogoni feti sooninko , xa i golli sooninkan xanne ke kanma moxo siri.
Bito naxati , i ga i haqilun faraaxunu sowoye do jamu kanma , i lagari taxandini sorobani sikki , i yinmankon ga ñi Jaaman BACCILI , Ujaari Maxa DANSOXO do Manmadu JALLO , digan saagandindaanon ñi Ana Mari Jaañi , Laasana Jallo ken do Amadu Jallo.

A koŋi nan ti : ganni selli o ga ñi « m « ya roono « m , p , b « kaane , misaale : tammu , kambe , kompe ; ken safe moxo xenu na a saxu , o ga na xottu ku kutu , na xotte tana kafu i ya ,o ra ntaxa “ m “ kitta o na “ n “ ya kitta . Misaale : tammu , a na ña tanmu kuudo , o ga na ñi a mulla nan ti : tankarage = tanmuni karagi walla kamme , o na a safa kanme kuudo o ga na ñi a mulla nan ti : kandoroke = kanmen doroke ; Kanŋe : kanŋen doroke ========== kandoroke . Hari a ga na ñi xottikoyindani beeni ga xo : temu ------ tenme , kumu-----kunmu , ko-------konŋo , gemu --------- genme , xiñi --------- xinñi.
A koŋi nan ti : Sooninkan xottu beeni ga safeene ti sigiru filli : te , ta , ka , ma , be , me , jo . O ga na ñi i goboyen safana , o sigire lagarinte ke fuutu kuudo a nan maxa sikkan rondi kaane, misaale : ka------ka(a)nu = kaanu walla kaani , te------te(e)nu = teenu walla teeni.
Ken falle o ga ma sigire ke fuutu a wa sikkan ritini ke moxo : a kanu ( il a peur ) , a kanu ( ses maisons) , ken kuna o na sigire ke filla kuudo na gaboyen koyi ( a kaanu ) ses maisons.
A koŋi nan ti : o nan maxa ku xottu filli kari xottikoyindan ŋa , i ga ni « du « do « me « . Misaale : Muusa da du joogi , o na waase « du « ke do « joogi « su safana xotte baane , lemunun da me xiri katta yigande , o na waase « me « do « xiri « safana xotte baane. « me « do « du « nta karini xotte su o ga na ñi i safana .
A koŋi nan ti : o na haqilun toxo ku sigiru filli , i ga ni « r « do « l « na a saxu dingiron ga nta baana sefe moxo. Sooninkan dingiro yogoni wa tini : « renme « , noqu yogni xa wa tini « lenme « , misaale: renme nta Xunba maxa, lenme nta Xunba maxa xa ken do « ro « do « lo « nta kille. Misaale: Sanba “ro” Xunba konpe , yere “ro” ni golle danginte walla golle ñamante , xa o ga na ti : “lo” konpe katta an faaba bicca daga , yere “lo” ni ñaamarindi golle ya. A na xo “ ri “ do “ li “ , i nta baana wure digantan noxo.
A koŋi nan ti : o na o haqilun toxo “ n “ ya , ti “ nda “ do barantan xottulenmu beeni ga ni “ nta “ do “ ntaxa “. O na waase “ da “ do “ nda “ katta me , kuudo na xuraye riti ken kaara , o ga na katta “ n “ ke faraaxunu ti “ ga na “ , o na a tu ti “ nda “ yan safeene , o ga ma ken moxo kitta su , o na “ da “ ya safana.
Misaale :a) lemine nda ri , an na a xiri = lemine ( ga na ) ri , an na a xiri. b) leminen da a xiri = leminen da samba xiri. “ nta “ do “ ntaxa “ ku nta yillene , o na i safana ke moxo ya.
A koŋi nan ti : digantan joppaadin ŋa , walla gorobe ma tonbe , i ga tuumaye koyini , o na “ n “ baane ya safana walla “ nke “, selli digantan noxo ga na ñi , o na “ in “ ya safana walla “ inke “. ( n , nke ) et ( in , inke ). Misaale : n daga Dakkaaru yeru , nke daga Dakkaaru yeru ; Muusa ti i nta saqa ma in ga na ri walla Muusa ti i nta saqa ma inke ga na ri.
A koŋi nan ti : O na xotten tinmanten ya safa kuudo sooninkara dingira su na du wari a noxo , dingira su do i sefe moxo , xa safande ke na ña baane noqun su , a wa muurunden nowondini xottimuuri kitaabun noxo , o na waase kanmudun gorobe roono xottu filli naxa xo faransen xannen moxo. Misaale : Sanba da a katu. O na diganta ke fatanfansi : Sanba = xottikoyidan kamane , a yaani golle ke dabarini, da = ni xottikoyinda xottilenme a ga xottikoyindan deemana digantan noxo , a = ni xottilenme , a ga sigi fo birante ma fo muumunte batte ( samba da ( denba ) katu walla samba da ( xuben ) katu; katu = golle be samba ga da a dabari , o na ti xottikoyinda , maana xotte ke be ga koyini ke be ga ña. Selli oku kaara , i ga tini , digaamen konŋe : Sanba da katu , a ma fatanta safana kundu na saxu , xotte toxo biten ŋa , ken ga ni : golle ke ga ña sere be walla fo be kanma. Sanba da manne dabari : a katundi ya , a da ko katu ? a da denba walla xuben ya katu , ken dinma o wa a tu sere be ga da golle ke dabari , o nan xawa a tuunu gollen ga dabari sere be walla fo be kanma baawoni Sanba ma du katu , a da fo ya katu.
A koŋi nan ti : o ga na ñi xotoyen muurunu ti ke sigire “ x ” da , o na waase a fillana “ xx ” , o na a xotondi ti ke sigire “ q “. Misaale : raqe , fanqe , loqe , muqu , janqa ,joqo , saqa , feqe , yaqe…
A koŋi nan ti : o na o haqilun toxo “ wa “ do “ ŋa “. Dinma su o ga ra wa “ nta “ roono “ wa “ batten ŋa , o na “ wa “ ya safana , noqu su o ga r anta “ nta “ roono “ wa “ batte , o na “ ŋa “ ya safana. Misaale : Denba wa soxono teeni , o ra wa tini : Denba nta soxono teeni. Ken kuna. Yere o da “ nta “ ro “ wa “ batte , a da diganta ke ñanmoxon ya yilla , xa digaame ke daganten ni. Misaale tana xa faayin: Denban wa xenqene ( a ra wa ñaana “ denba “ renyugu sikkandi walla yeliŋe. Konŋen kaara , dingiro yogoni wa tini : “ denban ŋa xenqene “ ke ni koŋi digaamen ya , xa safe digaame fe , na saxu “ ŋa” nan gaba “ noxo “ ya koyini. Misaale : denba wa deben ŋa , xunba daga saxan ŋa. Sooninkara dingiro yogoni wa “ di “ roono “ ŋa “ ke batten ŋa . Misaale : Muusa wa deben di , Xunba daga saxan di. N wa sere gabe walla i ga “ raawa “ walla “ ranta “ safana xotte baane , ken ni juumaye ya na a saxu , xottu filli yaani i ga ma fatanta safeene xotte baane . “ ra “ ni xottikoyindan ya a ga gollen koyini , “ wa “ xa ni xottilenme a ga xottinkoyinda ke deemana diganta ke noxo , xo “ nta , ga , na , da , du , ya , di , me … “
A koŋi nan ti : o na o haqilun toxo ku digantaanu filli : 1) – sugo yinmen faayi do 2) – sugu yinmen faayi. Na a saxu : “ o “ ke do “ u “ beeni ga da xotte ke safe moxon do a koni moxon yilla.
A koŋi nan ti : kuudo na xanne ke xaranŋunden tallan nowondi xaralenmon da , o na feere ya dabarini sigire su ga ñumiini ti xanne baane , ken yan sigi foofo ga ni “ ny “ a ga ñi xareene ti “ ñ “ do “ nw “ a ga ñi xareene ti “ ŋ “ , i raqen nan saxu , na a tuguti sigire baane ra wa kiteene, a ga ñumiini ti “ ny “ , sigire baane ra wa kiteene , a ga ra wa ñumiini ti “ ŋ “ ; i gar a wa kiteene ti “ordinateur “. Fo be ga taŋana katta “ ñ “ be ga safeene ti Mali jamaane kaara baane , i da a muuru i maxa , nan ti i ga na joofe i banŋe , i na a koyi fankan ŋa , i na i wara i xa na sukke do sooninkara kutten ŋa ti “ ñ “. N kiilun wa ayi nan ti ku digaamu koŋi a waxatin ŋa. O ntaxa do “ ny “ do “ nw “ kun xibaaru.

Golle ke gemunten ya ni.Xa a su ma ri.O gemu 20 tonbu ya kanma.An ga na kitaabe ke wutu na tonbu ku su fatanfansi , ku beenu ga ma teye i na tuwaaxu kita.
Ken dangiyen falle an rawa APS genmen xa roono a falle,a na ña golliñanyokke baane.
Maama an do golle.

[MARIRENME]

Golle ke gemunten ya ni.Xa a su ma ri.O gemu 20 tonbu ya kanma.An ga na kitaabe ke wutu na tonbu ku su fatanfansi , ku beenu ga ma teye i na tuwaaxu kita.
Ken dangiyen falle an rawa APS genmen xa roono a falle,a na ña golliñanyokke baane.
Maama an do golle.

Salam , nawaari Silamaxa
N da golle ke joppa ya , ma in ga da joofa xenpa ta tana ; n na APS xa xalle ke dabarini.

[Silamaxa]

Salam , nawaari Silamaxa
N da golle ke joppa ya , ma in ga da joofa xenpa ta tana ; n na APS xa xalle ke dabarini.

Gaccen ma an wari.Na an toxo sooninkaaxun da.

[kabu tirera]

BAKKELI GEMU XANNEN DIGAAMU

N maarenmun sooninko do sooninkan xanne xanani , n wa a su kuuñini ti sooninkaaxu kuuñinde. N faayi a mulla na Bakkeli kafundo ke gemu xannen kitaaben digaamu dantanto ya yilla sooninkan xanne. N wa yanpayu muurunu a su maxa selli in ga na noqu toxo walla in ga ma a yilla ti i moxo , na tuguti inke baane haqile ke ra nta sikki ti tuwaano xooro beeni su ga ri tewe kun bito beeni ga sababu sooninkan xannen safanden gemunde , sakkati na xanne yillandi katta xanne tana a ma nowo.Sere su ga ra wa in tinmandini , a na a dabari kuudo ma golle ke wa siroono.
A ñaŋi Bakkeli deben noxo , dingira ke be toxon ga ni « Centre d’Echanges et de Formation Pratique , a yinmankaaxun ga ñi Xaranmoxo Aliwu Kisima TANJA kittu.
Golle ke dabari na a wutu Nowanburu 27 katta Nowaburu 30 , 1995 ; jamaanu ku naxati soron su tewe ( Senegaali , Mali , Morotaani do Ganbi ). Xo in ga da ko moxo be in digan fono noxo, tuwaano xooro yan ri tewe golle ke, i tuwaaxun ga taŋana katta sooninkan xanne walla katta fatanbin xannu tanani , i yogoni feti sooninko , xa i golli sooninkan xanne ke kanma moxo siri.
Bito naxati , i ga i haqilun faraaxunu sowoye do jamu kanma , i lagari taxandini sorobani sikki , i yinmankon ga ñi Jaaman BACCILI , Ujaari Maxa DANSOXO do Manmadu JALLO , digan saagandindaanon ñi Ana Mari Jaañi , Laasana Jallo ken do Amadu Jallo.

A koŋi nan ti : ganni selli o ga ñi « m « ya roono « m , p , b « kaane , misaale : tammu , kambe , kompe ; ken safe moxo xenu na a saxu , o ga na xottu ku kutu , na xotte tana kafu i ya ,o ra ntaxa “ m “ kitta o na “ n “ ya kitta . Misaale : tammu , a na ña tanmu kuudo , o ga na ñi a mulla nan ti : tankarage = tanmuni karagi walla kamme , o na a safa kanme kuudo o ga na ñi a mulla nan ti : kandoroke = kanmen doroke ; Kanŋe : kanŋen doroke ========== kandoroke . Hari a ga na ñi xottikoyindani beeni ga xo : temu ------ tenme , kumu-----kunmu , ko-------konŋo , gemu --------- genme , xiñi --------- xinñi.
A koŋi nan ti : Sooninkan xottu beeni ga safeene ti sigiru filli : te , ta , ka , ma , be , me , jo . O ga na ñi i goboyen safana , o sigire lagarinte ke fuutu kuudo a nan maxa sikkan rondi kaane, misaale : ka------ka(a)nu = kaanu walla kaani , te------te(e)nu = teenu walla teeni.
Ken falle o ga ma sigire ke fuutu a wa sikkan ritini ke moxo : a kanu ( il a peur ) , a kanu ( ses maisons) , ken kuna o na sigire ke filla kuudo na gaboyen koyi ( a kaanu ) ses maisons.
A koŋi nan ti : o nan maxa ku xottu filli kari xottikoyindan ŋa , i ga ni « du « do « me « . Misaale : Muusa da du joogi , o na waase « du « ke do « joogi « su safana xotte baane , lemunun da me xiri katta yigande , o na waase « me « do « xiri « safana xotte baane. « me « do « du « nta karini xotte su o ga na ñi i safana .
A koŋi nan ti : o na haqilun toxo ku sigiru filli , i ga ni « r « do « l « na a saxu dingiron ga nta baana sefe moxo. Sooninkan dingiro yogoni wa tini : « renme « , noqu yogni xa wa tini « lenme « , misaale: renme nta Xunba maxa, lenme nta Xunba maxa xa ken do « ro « do « lo « nta kille. Misaale: Sanba “ro” Xunba konpe , yere “ro” ni golle danginte walla golle ñamante , xa o ga na ti : “lo” konpe katta an faaba bicca daga , yere “lo” ni ñaamarindi golle ya. A na xo “ ri “ do “ li “ , i nta baana wure digantan noxo.
A koŋi nan ti : o na o haqilun toxo “ n “ ya , ti “ nda “ do barantan xottulenmu beeni ga ni “ nta “ do “ ntaxa “. O na waase “ da “ do “ nda “ katta me , kuudo na xuraye riti ken kaara , o ga na katta “ n “ ke faraaxunu ti “ ga na “ , o na a tu ti “ nda “ yan safeene , o ga ma ken moxo kitta su , o na “ da “ ya safana.
Misaale :a) lemine nda ri , an na a xiri = lemine ( ga na ) ri , an na a xiri. b) leminen da a xiri = leminen da samba xiri. “ nta “ do “ ntaxa “ ku nta yillene , o na i safana ke moxo ya.
A koŋi nan ti : digantan joppaadin ŋa , walla gorobe ma tonbe , i ga tuumaye koyini , o na “ n “ baane ya safana walla “ nke “, selli digantan noxo ga na ñi , o na “ in “ ya safana walla “ inke “. ( n , nke ) et ( in , inke ). Misaale : n daga Dakkaaru yeru , nke daga Dakkaaru yeru ; Muusa ti i nta saqa ma in ga na ri walla Muusa ti i nta saqa ma inke ga na ri.
A koŋi nan ti : O na xotten tinmanten ya safa kuudo sooninkara dingira su na du wari a noxo , dingira su do i sefe moxo , xa safande ke na ña baane noqun su , a wa muurunden nowondini xottimuuri kitaabun noxo , o na waase kanmudun gorobe roono xottu filli naxa xo faransen xannen moxo. Misaale : Sanba da a katu. O na diganta ke fatanfansi : Sanba = xottikoyidan kamane , a yaani golle ke dabarini, da = ni xottikoyinda xottilenme a ga xottikoyindan deemana digantan noxo , a = ni xottilenme , a ga sigi fo birante ma fo muumunte batte ( samba da ( denba ) katu walla samba da ( xuben ) katu; katu = golle be samba ga da a dabari , o na ti xottikoyinda , maana xotte ke be ga koyini ke be ga ña. Selli oku kaara , i ga tini , digaamen konŋe : Sanba da katu , a ma fatanta safana kundu na saxu , xotte toxo biten ŋa , ken ga ni : golle ke ga ña sere be walla fo be kanma. Sanba da manne dabari : a katundi ya , a da ko katu ? a da denba walla xuben ya katu , ken dinma o wa a tu sere be ga da golle ke dabari , o nan xawa a tuunu gollen ga dabari sere be walla fo be kanma baawoni Sanba ma du katu , a da fo ya katu.
A koŋi nan ti : o ga na ñi xotoyen muurunu ti ke sigire “ x ” da , o na waase a fillana “ xx ” , o na a xotondi ti ke sigire “ q “. Misaale : raqe , fanqe , loqe , muqu , janqa ,joqo , saqa , feqe , yaqe…
A koŋi nan ti : o na o haqilun toxo “ wa “ do “ ŋa “. Dinma su o ga ra wa “ nta “ roono “ wa “ batten ŋa , o na “ wa “ ya safana , noqu su o ga r anta “ nta “ roono “ wa “ batte , o na “ ŋa “ ya safana. Misaale : Denba wa soxono teeni , o ra wa tini : Denba nta soxono teeni. Ken kuna. Yere o da “ nta “ ro “ wa “ batte , a da diganta ke ñanmoxon ya yilla , xa digaame ke daganten ni. Misaale tana xa faayin: Denban wa xenqene ( a ra wa ñaana “ denba “ renyugu sikkandi walla yeliŋe. Konŋen kaara , dingiro yogoni wa tini : “ denban ŋa xenqene “ ke ni koŋi digaamen ya , xa safe digaame fe , na saxu “ ŋa” nan gaba “ noxo “ ya koyini. Misaale : denba wa deben ŋa , xunba daga saxan ŋa. Sooninkara dingiro yogoni wa “ di “ roono “ ŋa “ ke batten ŋa . Misaale : Muusa wa deben di , Xunba daga saxan di. N wa sere gabe walla i ga “ raawa “ walla “ ranta “ safana xotte baane , ken ni juumaye ya na a saxu , xottu filli yaani i ga ma fatanta safeene xotte baane . “ ra “ ni xottikoyindan ya a ga gollen koyini , “ wa “ xa ni xottilenme a ga xottinkoyinda ke deemana diganta ke noxo , xo “ nta , ga , na , da , du , ya , di , me … “
A koŋi nan ti : o na o haqilun toxo ku digantaanu filli : 1) – sugo yinmen faayi do 2) – sugu yinmen faayi. Na a saxu : “ o “ ke do “ u “ beeni ga da xotte ke safe moxon do a koni moxon yilla.
A koŋi nan ti : kuudo na xanne ke xaranŋunden tallan nowondi xaralenmon da , o na feere ya dabarini sigire su ga ñumiini ti xanne baane , ken yan sigi foofo ga ni “ ny “ a ga ñi xareene ti “ ñ “ do “ nw “ a ga ñi xareene ti “ ŋ “ , i raqen nan saxu , na a tuguti sigire baane ra wa kiteene, a ga ñumiini ti “ ny “ , sigire baane ra wa kiteene , a ga ra wa ñumiini ti “ ŋ “ ; i gar a wa kiteene ti “ordinateur “. Fo be ga taŋana katta “ ñ “ be ga safeene ti Mali jamaane kaara baane , i da a muuru i maxa , nan ti i ga na joofe i banŋe , i na a koyi fankan ŋa , i na i wara i xa na sukke do sooninkara kutten ŋa ti “ ñ “. N kiilun wa ayi nan ti ku digaamu koŋi a waxatin ŋa. O ntaxa do “ ny “ do “ nw “ kun xibaaru.

xaranmoxo na waari gacce ma a wari . O na ke ya muurunu , gamuxannen nan ya o yinmenu xannen ŋa . O xanne na waase ňa na mukke ya , gamuxannen noxon ŋa ! a na ňi gamuxanne dabari ti ; a ya yi .

[Fodyé Cissé]

Nawaari xaramoxo. Ke golle gemu moxo siri.
An tugaaden ni Kemene kallanŋunte ke baane ya maxa.
O ku su ra nta an tugana.

Nawaari, Njaay!

[Cheikhna Mouhamed WAGUE]

Nawaari an gollen gemu. Allah ganna an tuga a baraaje.

[makalou]

Salam
Il est temps que je mette au Soninké parce que là, je suis largué.
Merci de penser à nous FSS, Blédards dépaysés et autres Mamadou...
Traduction

[MARIRENME]

Salam, voilà la suite et la fin de la rencontre de BAKEL.
N'hésitez surtout pas à me cooriger ou compléter.
Merci

A koŋi nan ti : o na o haqilen toxo yere ya , a fatanfansinden ga ma nowo ti safande baane , na a toxo dingira liixinte yaani , ken ga ni xottu filli ga fi baane koyini , a ña toxonu filli ya ba , walla toxo do xottikoyinda , walla xotte ke xenu moxo.
Misaale: yitten renme = yitti renme walla kitaaben konpe = kitaabin konpe -------- i ti o na xottu ku filli bogu me ( yitti renme walla kitaabin kande ) kuudo o nan maxa xotti gille kita , a ga fi baane koyini : yere o ga ke be koroosini ken ni : yitte ni toxon ya , renme xa ni toxon ya xo kitaabe ga ni toxo , konpe xa ga ni toxo. Toxonu filli i ga fi baane koyini na a ñi xotte fana ke sigire lagarinte ke wa faraaxini ( yitte --- yitti ) walla sigire lagare ke na xenu , a na yille “ n “ nuxunkoŋinte kappa du ya (kitaabe ---- kitaabin) , a ga xerexerentaaxu koyini. Misaale: jaxan biire , maarun teeni , yitti korome , doorin xube .
A koŋi nan ti : xottu filli ga fi baane ya koyini , i ga ni toxonu. Ganta xotte fana ke xanne fillandi ke ga xenne su , o na xottu ku safana xottu filli ya. Misaale : kanmen doroke = kan doroke , danŋen solle = dan solle , kanŋen xaliibe = kan xaliibe.
A koŋi nan ti : xottu filli ga fi baane koyini , i ga ni toxonu , i safe moxon ga ma faraaxi moxo su. Misaale : barama do keba . Ku xottu filli kafumanten na fi baane ya koyini , a ga ni fo ke be ga ginen raqen teqe. Ken dinma , o na noonen ya roono xottu ku filli naxa , o na a safa : barama-keba .
A koŋi nan ti : xottu filli ga fi bane koyini , i ga ni toxonu walla ñan moxo ma xottikoyinda ; xotte fana ke xanne fillandin ga xenne , xenne be ga xotte fillandi ke koŋi moxo ma a safe moxon ke yillana siri , o ra wa i safana xotti bane. Misaale : kiyen siga = kinsiga , kiyen xenne = kinxenna , faren gije = faringije.
A koŋi nan ti : Xottu filli ga fi bane koyini , xotte fanan ga ni xottikoyinda , o na xottu ku filli safana xotti baane ya , noone ga nta roono i naxa. Misaale : kara do watte = karawatte , yige do yille = yigeyille , soyi do fo = soyifo , wuru do yaaxe = wuruyaaxe.
A koŋi nan ti : xottu filli ga fi baane koyini , i ga ni xotte ma toxo walla xottikoyinda , a na a ñi xotte fana ke safe ti sigiru filli baane ya, i ti o na noonen ya roono xottu ku filli naxa . Misaale : fa do dere = fa-dere , me do faayinde = me-faayinde , du do kutunde = du-kutunde.
Koroosinde: o na koroosi selli a ga na ñi xottu gabo ya ga na me ñi fi baane koyiyen ŋa , o na safana xotti baane ya , Misaale : ta , ra , gode = taarangode ( a wure ga ni gode ke be ga roono tan ŋa ) walla ji , ro , xolle = jiranxolle ( jin ga roono xolle be ).
A koŋi nan ti : xottu filli ga fi baane koyini , i ga ni toxo walla ñan moxo ma xottikoyinda , xottilenmu ga walaxi i naxa , i ga ni : du (dun) , ra ( ran ) , maxa ( maxan ) , o na kun xottu safana xotti baane ya. Misaale : gundunseliŋe = seliŋe be ga bireene gunne , killimaxansaqaana = sere ke be ga saqa do killu , a ga xenne teraano , kittirangode = god eke be ga roono kitten ŋa , na a saxu goden su nta roono kitten ŋa. Ken fi bane yaani do “n “ xa batte , a ga na ñi xotte fillandi ke ga ñan moxon ya koyini. Misaale : ta xulle = tanxulle , fate binne = fatanbinne , walla yirigandi renmu ku xa sigira. Misaale : tanpille , tanjikke , tannaxate , tandume , tankabe. O na xottu ku filli safana ya , noone ga nta roono i naxa , na a saxu a nta sooninkan dingira su , i ga tini : tanfille , tansikke.
A koŋi nan ti : xottu beeni ga ni xo « doono » ken do « do no « , a nan tuwi ti xottu filli yaani i ga nta baana wure do safe moxo. Xotte ke be ga fuutini , a ga ni xotte baane , a ga safeene xotti baane , ken ni “ doono “. Misaale 1: daga doono ma an wa kitta. Yere xotte ke safeene xotti baanen ya , “doono “ = rexe , dingira ( xerexerentaaxu ga nta a kanma walla xuraye , fo muxunte ).Misaale 2 : bogu do no ma an wa a walla. Yere xottu filli i ga nta baana , i ga nta kariini me hari fuutiye ga ma mugi. O ra wa diganta ke yillana moxo gabe: 1°) - bogu ti no ma an wa a walla , 2°) - bogu ken noqu ma an wa a walla .
A koŋi nan ti : Xottu beeni ga ni “ yugusire “ , texuxoore “ do mexesaage , i do i xawarani ; na a saxu i xoteyen do i ga fi baanen ya koyini , o na safana xooti baanen ya. O na a tu ti toxon do ñanmoxon ya kappen ni.
A koŋi nan ti : Xottu beeni ga ni « ganta « do « ga nta « , i nta baana safe moxo , i nta baana wure. Misaale : O ri ganta Xunba ma ñexe kita . Yere digaame ke wure ni , o ri xa Xunba ma ñexe kita.Selli i ga ma ñi a mulla nan yille Xunba ga ma ñexe kita , a maxa ña ken ŋa. Fo be ga ni “ ga nta “ xottu filli yaani , i ga ma fatanta kariiini me. Misaale : Lemunun ga nta dagana , o nan yige. « ga « na duran xottilenme ya , a ga newoye koyini selli a baane ya ga xottikoyindan tunsini. Misaale : Sanba ga telle. « nta « xa duran xottilenme ya , a ga kafiini barantan xottilenmu. I filli su ra wa me ñiini diganta baane noxo walla baane su ra wa ñaana diganta noxo. Xottu beeni ga ni « manta « do « ma nta « xa ni ken moxo baane ya. Misaale 1°): O su yige manta Muusa ( o su yige ma Muusa baane , aken ma yige ). Misaale 2°) : Ke ñaxa , ma a na ña ma a nta ña ( yere sikkan wa golle ke ñanŋen kanma ).
A koŋi nan ti : Xotte be ga ni « manime « a nan safe xotti baanen ya.
A koŋi nanti : Xottu beeni ga ni « dubaane « , « dundare « , « dusagoone « nan safe xotti baane , noone na waase roono i naxa , na a saxu i ñumini fi baanen ya. « du « be ga kafi « dubaane « na waase fuutini , a ga ni xotti xanbaanen ŋa moxo su.
A koŋi nan ti : Xottu beeni ga ni « ra wa yi « do « ra nta yi « , o na waase i kariini me , xottu sikki yaani i ga nta baana. Misaale : Moodi ra wa yi soxono do Moodi ra nta yi soxxono.
A koŋi nan ti : Xottu beeni ga filleyen ya ritini kuudo nan fi baanen koyi , o na i safana xotte baanen ya , noone ga nta roono i naxa. Misaale : A ga giri xenqo , a toxo tiiritaarana ( tiiritaaraye , tiiritaarante ). Ganta selli a ga ñi fileye ke walla sikkeyen ya koyini (maana gaboye ), xottu ku baanan baanan safeene ya.Misaale : « kutu kutu « walla « kara kara « , a da tiiyen kutu , a da tiiyen kutu kutu. Yere a na xottikoyindan ya koyini maana golle. Selli a ga na ñi toxon ya koyini , ken dinma , o na safana xotti baanen ya . Misaale : « kutukutunde « walla « wuruwuruye « . Misaale : Ke kutukutunde wara walla xa da wuruwuruye wara xan maxa joogi .
A koŋi nan ti : Ku xottu nta kariini me ya , o na i baanan baanan safana ya : « koota wo koota « , « sere wo sere « , debe wo debe « ken do i me tana…
Misaale : Sanba wa dangini yere koota wo koota. An ga na sere wo sere wari an na a ñaaga . N ga daga debe wo debe ma i ga gemu in ŋa.
A koŋi nan ti : Xottu beeni su ga fo gumaaxun ya koyini , o na i safana xotti baanen ya , ganta xottu beeni ga safeene ti xanbaane , o na sigire yaxre ke fuutunu ya . Misaale : “ kaagume “ , “ teegume “ , “ taagume “ ken do “ debigume “ , “ alikitaabiganke “ , “ minira “.
Selli a ga na ñi o ga “ raxe “ ya kappa xottokoyinda ke su , o na a safana xotti baanen ya . Misaale : yige – raxe = yigeraxe walla mini – raxe = miniraxe . Ma a ganta “ renme “ sigira , a koŋi nan ti : o na xottu ku filli kari me bire ke be nuxunkoŋinte ga na barati i naxa. Misaale : yitte renme = yittinlenme , kiidi renme = kiidinlenme , birinbira renme =birinbiranlenme.