Danbigumaaxu

[Poete soninke]

'' Danbigumaaxu o danbu noxon di ''

O n'o danbe jaga t'o danbigumaaxu...

Mani ni ana do mani ya hadamarenmaaxu noxon di?

- Danbigumaxu = A wuti bakka danbe ya noxon ŋa.
- Danbe - An xanne noxo - An diina noxo - An siga noxo - An xille noxo - An sariya noxo - An laada noxo. Danbe nwa konini ke su da.

- Danbigumaxu yinme tuyini hadamarenmaxu ňa noxon di kuudo n'an ŋalintaaxu ke horaaxu tinmandi ta yi. N'a koyi nan ti danbigumaaxu ni yinmatuyen ňa xoyi sooninkon ga ti '' Sii tu fare tu ; an n'an yinme tu; ken ňa me nta ''
'' Duutu an na meenu nxa tu '' a wa ken moxo baane an ga na duu tu an naa katu an me tananu gingu nxa tangana Bawo Danbigumaaxu nwa tangande ňaana katta fonlaqa wuňinto ndo fo texenton ŋa.

Misaale =

- Xanne.. Hadamarenme xanne ya n'an danbe wurugini n'an koyi duna gingu xooro ku naxati su kanma.
Ken ya ni sigira xoore wa xanne ŋa ŋalintaaxu ke noxon di; kuudo hamarenme nan katu i me hadamarenme tuunu taaxuranu ndo tere killu ŋa; an na tuunu d'a xanne ňa; a ga ke be konŋo a d'anke xa ga ke be konŋo; kundu ya ni inaa xos'an danbe katt'an xanne ŋa.
Xanne ni yitte ňa a ga duran sikki banaaxu noxon di a haaju na xumaarindaano ňa; kun xumaarindaano ni xanne ke renmu ňa iga naa bara a xumaarini a kalla ya.
Bawo tunka senne da duna xannun su sigitonte kini o faaba Aadama ya nan saage n'a tuyindi ti toxonu wure ŋa.
Ken ya ni hadarenme; an horaaxu sigitonte yogo ni an xanne ňa a raga a nan maxa sanku; an xanne laga t'an kittun filli an na saage n'a korosi kuudo an n'an tana ginge tu an danbe ke noxon di.
O n'a tu xa nan ti Danbe n haaju xoore wa xanne xaranŋe ŋa; bawo xanne su ga nta xarene ken jewono kalla ya.

- Diina.. ni hadamarenmu sirondaana ňa katta killun fo toŋunte kanma nan saage n'an bogu sankuye killen kanma.
Ken ya ni hadama renme na xaranŋe ňa an diina noxon di a ya nafa xoore ni moxo siri wurugiye kille kitene ken ňa.
Ken ya ni o ga na xaranŋu dabari o diina xanne noxon di o riini a fatanfanci o yinmenu xannu ku ya noxon di kuudo sinmaye leegunte nga raawa jiidini moxo be ya taaxe noxon di.
Diina yan ňa saabu sire ŋa na sankuntaaxu xata bakka hadamarenmaxu ŋalintaaxu noxon di; sankuntaaxu xinta ke be do yinmanbinnaxu be ga ňi ŋalintaaxu noxon di diina yan da wundiye riiti na ken su xata bakka no nan saage hadamarenmaxu horaaxu koyi.
Ken ya ni o diina n'o danbe ňa o ga noqu su.

- Siga.. ni hadamarenme tuwaaxu xenpa ňa an taaxuranu nd'a yoorinda nsu noxon di.
Hadama renme an n'an sigan tu an kaa noxon di; an n'an sigan tu debe noxon di a d'an jamaane noxon di.
Siga nwa hadamarenme nsu ya ke duna noxon di an ga raawa ken siga wurugini an wuccu nd'an dinmanu ku noxon di saado kalle ng'an sagatana; kuudo na hadamarenmaxu nafa ti kun siganu ya.

- Xille.. a na do hadamarenme sunpunu nd'a marenmu ňa; xoyi o gaa tini xabiila hadamarenme nan xawa i xille tuunu moxonma su kanma.
Xoyi tunka senne nga daali a ga ti '' O da xa ňa jama do xabiila xooro kuudo xa na me tu; xa fo sire ike Allah noqu ken ni xa fo kannaana nia - sere be ga kanna ike Allah ya''

- Sarriya.. ni Kiiten ňa; tunka senne nga da wara hadamarenmu yoorinda noxon di; ken ya ni saariyanu nan xawa debu ndo jamaanu nsu noxon di kuudo gingu naa katu tangene moxo siri. Xoyi tunka senne ke yinme ga da koyi moxo be nan ti '' Sere be ga ma kiiten kutu t'i ken ga da fo be yanqandi an naa tu kun kamanu ya ni fiisirinŋallun wa; wolla faasixinu ŋa ''
Kiite nsu nan xawa kutini xoyi tunka senne nga da koni moxo be ya nan ti a nan xawa kutini kundu ya. n'a koyi xa nan ti saariya nxa wa danbe koyini o ŋalintaaxu ke noxon di.

- Laada.. ni hadamarenmu yinmenu ga da gingu ku beeni dagandi i yinmenu duuru ndo me naxa; a na do hadama renmu yonkinu linwu gollun nia; o yinmenu ga da bettu ku beenu dagandi o duuru ndo me naxan ŋa; ken nia xilli ti laada o taaxuranu ku su noxon di.
Nxa tuwaano nda koyi nan ti '' Saariya ndo Laada nga naa gemu noqu su ya; saariya yan xawa gollini ken dingira ya; saariya ŋa laada xenundini bakka ken noqu ya''

Kundu ya ni '' Danbigumaaxu '' wolla o danbigumaaxu a na ku sigisollu ya kanma.
Danbe n ŋa xanne koyini a wa diina koyini awa sigan koyini xoyi a ga xille ndo saariya ndo laada nxa koyini moxo be ya.