FISO16 (Sooninkara sangi Xoore)
Juma ke kootan ŋa, FISO yinmanke be ga wa Bamako, ken ga ni Mahamadu Hame Siise, ayiwa, aken do i jaman kahi na FISO gansindi hanan dabari do xibaarinkaanun di (telewisonkaanu, Arajonkaanu, Interineeti). Ken noxo ya di, Bamako do duna su ga bugu a seedo nan ti na a wutu Fewiriyenxason 25 nan ri a wara 28 ŋa, Sooninkara su wa riini me ɲi Bamako na Sooninkanxannen do sooninkandanben do naame, nan sehe i kanma, n’i koyi duna su yi, ma Sooninkaaxun na tallanwurigi. Yirigi xalle ke ni sange ke ta naxatandin ya yi. Hanan do hillo ɲa Xaayi, ken halle sikkandin daga ɲa Nuwasottu, Muritaane jamaanen di.
FISO gansinden halle, xotoyu beenu ga warini gansinden di, sappanu beenu siginten ga ni ti kun gollu yi, i do jaman da mewalle dabari, nan sehe ku xotoyu kanma, ma sahare na kite i ya, a do xa i meenu nan maxa ɲa xadi. Kun xotoyu yogou wa wurunu xibaarindinmoxon kanma, bisimillandinmoxon kanma, jaman koroosindinmoxon kanma, kun do i meenu. A xoni, Mahamaadu Siise do i jaman wa gollun kanma ma FISO ta naxatandi ke na dangi xeerin do jamun di Bamako noxon di. Ken mewalle noxon di, baabu ɲa deemandi kaayintinun kanma, ku beenu ga wa kinni soro xoorun ŋa m’i na kati n’i deemandun ɲa FISO da. Koota su Juman ŋa, mewalle xoore wa ɲaana Mahamadu Siise ne Jiikoronin Paara kundan di.
Sunpu Kafo siino tanmi ɲaxa
Sunpu Kafo, ken ga ni kaho be Maalin Sooninkan xaranlenmon ga d’a taaxundi siine 2005 (Association des Étudiants Soninké du Mali). Yirigi haayi i siina tanmundin ya yi. Ken ya ni, i ga da gangon wara katta Sooninkon su yi i na me ɲi bera xoore be ga wa a xilli CIC Bamako noxon di. A kootan ŋa soro xooru yogonu ɲi non ŋa, kun ga ni Kaba Juwaara (Kahon haabe), Saajo Gasanma (Maalin minisiri xase), Yaaya Baccili (kaho ke yinmanke hana hana), Yusufu Jaaguraaga (Kaho ke yinmanke tana), Cebille Daraame, Dawuda Tegete, Fatumaata Sumaare (kahon saaxe), a do kaho ke yinmanke (Usumaani Tunkara). Bamako Sooninkan gabe butu nan ri siino tanmi ke ɲaxa moxosiri. Ken di, ku soro xooru ho wo ho ga da digaamen wutu, i d’a joŋa kuuɲinden do maamanden ya yi katta xaranlenmu ku yi, baawo i ga da gollu beenu ku siino tanmi noxon di, i ma huxu sere su yi Sooninkara noxon di. Siino ku tanmi noxon di, i da siino karagi ɲa i wa dagana kaaranu xoyi Ɲooro, Xaayi, Yelimaane, Jeema, kun do i meenu… I da i sigiran xa haga FISO ku gollu danginton su di. Siino ɲeeri noxon di, i da sooninken danben do a naamen sanqi do Bamako noxon ŋa ti sangun do baabun do i meenu yi.
Kaba Juwara, aken ga ni sooninkanxannen xaranmoxo xoore yi, kaho ke taaxu siinen ŋa, kafo ke soro hanu kiɲi a ya yi, i ga da i haqiru ɲa baane ma kaho ke na saare, nan xoore, ma a ga wa sigira be yi lenki koota ke yi. Kaho ke maanan ni na sooninkanxannen do danben do naamen yiriwa, n’i sanqi do duna su yi. Ke koota yi, Idirisa Tuure, aken da xaransuuge suugu jaman da, ken ga ni ti Sooni Renmu, yillenkare, o nan giri nan sigi, n’o xannen wurewutu kanmun ŋa, o maxa ɲa hallanke, nxa kaananke ! Ken xa dangi halle, Taalibonun xa ri beran di, na kaawahinun koyi jaman ŋa. Ikun xa halle, suugaana Jaaba Kamara xa ri beran di na jaman sewandi ti sooninkansuugun ŋa. Ayiwa, n maarenmu, axa marenme Banjugu Daraame xa do i kitaabenu ɲi bera ke di, na a koyi duna su yi nan ti lenki koota ke yi kitaabun wa sooninkanxannen di, ken ŋa Sooninkon na i xannen xara na saha ma komonkaccen na bugu a yi. Sange ke ɲame ti sunken ya yi, Sooninkara do Bamako suugaano xooru yogonu ga ri na jaman ɲaxalindi.
IBK Seegu maran di
Jamaanen yinmanke IBK da koye me terende ɲa Seegu maran di n’a wutu Desanburunxaso 5 nan ri a wara 12. Ken koye noxon di, Seegunkon bugu moxosiri na jamaana yinmanken do i jaman gemundi n’i bisimilla moxosiri. IBK do i jaman da Seegu debi gabe gabe yaala ke koye ken noxon di. A da ken terende noxon di, a do Modibo Keyita i ga w’a xilli ti Mori, i da Isiinu ɲeeri me tuha hanan taaxundi, kun nan xawa riini tage Seegu deben yinme di. Hi be gani kanmudunkillen (Échangeur), ken xa wa riini tage Seegu do Marakalla naxa. A da kame do ho me moto kuyi muruxunton xa yi. Xurayen senbeten (poŋe) wa riini tage Pelengana, ken ga wa riini xurayen sanqi do tandunme me wujjine ka di, a do xa a wa riini ɲa sababu yi na kamo hilli me golle bangandi lemunun da. IBK saage a gansini nan ti xibaarindaanu beenu ga ri do a batten ŋa ku bito ɲeeri noxon di, i wa riini tanmu do karago me Seefan miliyo kini i ya. A ma xenpe ku baanenu yi de, na a do i jaman toxo Bula, a da gansi non ŋa nan ti “konpu ku beenu ga wa riini tage (logements sociaux) ti i nta ɲaana xubu yi, ke be ga wa riini toxo bononden ŋa.” Ken ŋa, a d’a mundu i minisiri Daramaani Danbele maxa ti a na konpu siru tananu ɲanmoxonun koyi i ya. Ken dangi halle, a ri bugu jamaanen kuranlenmun ŋa i daaxa Seku Amaadu Tali di. Yeren ŋa, yinmanken d’a koyi nan ti i sewanten ya ni ti kuranlenmon gollun ŋa. Ken ŋa, a da saratixannu wutu i da nan ti jamaanen wa riini heeran su ɲa n’i deema ti gajanyokkun do i meenu yi. Jamaana yinmanken ga kiɲe Manjankoyi, a d’a gansi non xa yi nan ti i w’a mundunu non maran yinmanken maxa George Togo, i na heera su ɲa ke mara nan maxa kume ho yi. Ke ken haayi jamaanen yinmanke hillandin ya yi, a nan ri ke mara di. Yinmanke hana be ga ri non ŋa, ken ɲi Modibo Keyita ya yi.
Maalin Silameenun mewalle
Desanburunxason 12, jamaanen Silameenun su bugu na I jonkoyi katta Bamako misiidi xooren ŋa. Ken maana kite na a saxu ɲangollu beenu ga wa yi nan dabari o jamaanen di lenki koota ke yi. Kun ɲangollu yogonu ni, Daniyeeli Tesuuge, aken ni jamaanen sire xoore ya yi, a siginten ga wa ti jamaanen kiitinkan xooren gollun ŋa, ayiwa, aken yan d’a ko nan ti terorisin gajaŋen noxon di, o nan xawa na sinqinyittun si ya sakkatu ku beenu ga da i sinqinyittun wara. Ayiwa, n maarenmu, axa n’a tu nan ti silameenun yinmanke Mahamudu Dikko ken jaabindi nan ti lenki koota ke yi wujjunu tanmi do hillo me sorodaasi nan bugu ONI di, kun ya na o jamaane ke di, kun baanenu heti de, Faransi xa sorodaasinu wujjunu tanmi do naxato xa me wa jamaanen di. Ayiwa, sere su xa nta a tu kun sorodaasinu gan xawa dagana bakka o jamaanen di koota be ma siinan be. Ken noxo ya di, yinmanke ke d’a ko nan ti Hatanxullun haayi a munda n’o jamaanen renmun hatta bakka me yi ya, baawo ganni silaamen do keresin su ɲi xan baane ya yi o jamaane ke di, nxa gelli ku soro kun ga ri, jamaane ke wa tallanlingi-langana. Ken ŋa, a d’a mundu jamaanan renma su maxa, o nan kahi o nan gemu xan baane xa di. Ken ga na ɲa su, xonnun ra nta o da. A saage na a ko nan ti an ga da a wara lenki koota ke yi Faransi xibaarindira be toxon ga ni RFI ga da Banbaranxannen rondi i xibaarundi, maana ya na ken ŋa, ken ga ni Maalin renmun do i meenu na toxo i maxa komaaxun ŋa. Ken ŋa, o na o du koroosi i ya!
Sorodaasinun Daaxanu
Sorodaasinun daaxa be ga wa Banba, Buremu maran di, Tenenŋe ke kootan ŋa, xonnun daga xenu i ya na sorodaasi baane joogi, I do mobili baane xa daga. Alahadi ke xa kootan ŋa, xonnu baanenu ku xa daga xenu sorodaasinu beenu daaxan ga wa Ɲooro, sorodaasi baane joogi, hillo xa me sanku.
Sorodaasinu beenu ga ɲi xilli ti “Berets rouge”, I ga ɲi yinmanke xase ATT kiyen di, kun yaqun do I renmu beenu ga da kaho be taaxundi, ayiwa, I da mewalle dabari koye ke di. Ken mewalle maanan ga ni ti hankanmaanun na I kiinanu hurun bagandi, ma I na kati na I baaden dabari. I yinmanke ke sehen di, a da a koyi nan ti hurun yogonu wa marene jaarandira be toxon ga ni “Gabriel Touré” noxon di.
Oteeli Radison raqen ŋuɲi
Koye ke di, jamaanen gollira be toxon ga ni Hotel Radisson, xonnun ga daga xenu a yi Nowanburunxaso ke di na tanpille me sere kari, ayiwa, gollira ke ken raqen wuɲi. Jamaana yinmanken do i kappallenmu yogonu ɲi bera ke di. IBK da gollira ke yinmanken do I kappallenmun su maama ti I gollun ŋa. A minisiri be siginten ga wa ti naamen do danben topotonden ŋa, ken da a koyi nan ti Hotel su ya ga wa jamaanen di polisinun do i meenu wa riini sigi ti i su koroosinden ŋa.
Mewalle gemuxandaren kanma
Gelli gemuxandare be jamaanen yinmankon do robeerinun ga da i kittibatten ro a di Menxason danginte ke di Bamako deben di, ken halle, i da Kaho taaxundi, a gollun yogonu ga ni koroosinden ma gemuxandare ke sariyanun ga wa riini batu moxo di. Ken kaho yan da I mewalli tunmundin dabari koyi danginte ke di. Ken mewalle noxon di, gemuxandare ke sariyankille 57, soora 19, gollun joppa Alijeeri yinmanken jon di, jamaanen xa seeganun ɲi non ŋa, kaho CMA xa ɲi non ŋa, Muritaane, MINUSMA, MISAHEL, CEDEAO, Hatanxullira kaho xoore UE, Faransi, Ameriki, a do Garandi Beretaɲi, i su ɲi bera ke di. Ken mewalle di, i gemu a di na dingiranu sugandi robeerin kaho MNLA gajaŋaanun da, kun dingiranu ga ni Likarakari, Tonbokutu maran di, a do Fafa, Gaawo maran di, ku nuqunu kahonu 23 tana yi, kun ya hari ɲaana sorodaasinun daaxan ŋa. Daaxa su di, kamo ɲeeri, a do tankarage sorodaasi wa riini wara non ŋa. I wa riini xasu sikki ya ɲa daaxa su di. Ken halle, daaxanu ku ra wa ɲaana xaranlanu yi, walla saxanu.
Golli senbende xaranmoxon kunda do xannun golliranka AMALAN
Jamaanen xaranmoxonu beenu ga wa sappa hana ma sappa tanmu do hillandin ŋa, Ikun da gollun senbendi bito hilli me noxon di. Gollun senbenden maanan ni jamaanen na xaranmoxonu ku golliɲanmoxonun yilla, baawo I tanpinten ya ni, I na ho kahi I tugadonun ŋa.
xarallaxoorun xa xaranmoxonun “SNESUP” da gollun senbendi bito hilli xa noxon di nan ti I ga ɲi ga da hi beenu mundu jamaanen hankanmaanun maxa, ti kun gollu ma ɲa ti I moxo sirun ŋa, kun yogonu ni mundinde be xaranmoxo xoorun ga wa ɲaana, naabure be ga wa bakka, ken manankunme nan xawa ɲaana tanjikke me miliyo ya yi, ken ni xaranmoxonu ku mundindi hanan ŋa, hillandin xa ni na ho kahi xaranmoxonun tugadonun ŋa, kun do i meenu… Kun xaranmoxonu xa do jamaanen gollira be siginten ga wa xannun topotonden do i yiriwayen ŋa, ken ga ni AMALAN, I xa golliɲaŋaanon da gollun senbendi bito hilli xa noxon di.
Yinben do Xaayi sorodaasinun daaxan ŋa
Yinben da sorodaasinun daaxan biyi na sorodaasi yogo do I yaqen do I renmun sikki kari. Seri gabe xa joogi, i saxunten wa Xaayi jaarandiran ŋa.
Tonbokutu
Xonnu yogonu da marahan ɲa na maxanbaanu hilli kari Tonbokutu Arajonka be toxon ga ni “Tahanint” ken kaane. Maxanbaani baane yinme ni arajonka ke golliɲaŋaanan ya yi. Sere ma kati hana na xonnu ku tu. Polisinun do mundinden wa duuda.
Banjugu Daraame, Soninkara.com faaretaaxunte, gelli Xaayi, Maali