T’Allaa toxo Hinnaana ga ni, Neemandaana ga ni.
Nuxudun xullaaxu: Katta yaxaru
[Allaa Kaman Banna Tunkan da yaxaren su ya wurugi, m’i be ga n’i du maxa yanxandi].
Allaa haari senne kisiyen do neeman g’a da, a w’o xaranKundi sigira xoore do taxxe dare be Kaman Banna Tunka, ga da kini yaxaren wa.
Alla haari senne kisiyen do neeman g’a da, a jaabi :
« Yaxarun ni yugun aaxinun ya » .
Ke digan xan kallanKunte be, o yinmanke kisiyen do neeman g’a da, a ga koore katt’a yi, o na munda n’a sehe ta ke hatanpansi n’a bonso n’a korosi n’a jagaa n’a kori ti tamen do warisan do mitton wa kuudo yaxare su yaxaraaxu wure sankunten ga ni, an wa, an n’a tu.
Alla haari senne kisiyen do neeman g’a da, a ke jaabi noxon di,o wa taxandini taxandu sikki.
Taxandi hana: Digaamen wure xanne tuwaaun kaara
Taxandi hillandi: Digaamen wure kiilun kaara, o na ti “filosofi”
Taxandi sikkandi: Diinan kaara.
1. Xannen jaganden tuwaaxun w’a koyin’o ya, nan ti yugon do yaxare kiiten na xo goroon ya, ke kanbi ho be ga soron raxxen di kiye kahu wuro, o ga na ti goro sooninkan xan tinmanten ho sahante, ken ni goroo ke su muuman ya, kettu ku hilli su kahumante, o na ti goroo, ketti bane ga na konto, on ta xawa tini goroo, on xawa tini goroo ketten ya. Ken moxo baane ya ni yugon do yaxare xa ya kappa renmu hilli ya ni, baane su ran ta timmene baanen halle.
2. Kiilun xa kaara, ho hon ta haraparonta na gemunta na hadama renmen kiilun baga haranparoye ya, na toxo ti, Kaman Tunka Banna ke yinme na munda ya hadama renmen n’i kiilun jakkan ya bagandi hi su kaane dunaa birayen noxon di, gaaren ga da senben kita moxo moxo su nan dalla nan wuci, hadama kiilun riini rag’a yi baane ya koota yogo, a toxxo ya , a na duKe, m’a na bara, xa gaaren ta toxxo huxxe di mukku, Kamanne ken na wuruginta, a na kallanKuta, a na daronta ken da, a da hadama kiilun taga t’i sennaaxun ya, ken kiilu ran ta toxxo duumene bitten di.
Ke su halle, Allah da likki xoore xote xote tiKand’a ya, n’a sugandi n’a xerexere bakka tage ho kuttun noxon di n’a ña “xaliha” yenme ma sooxaana ñiiñen kanma dunaa di, Ken ya ni sababu yinme haar’an ta munda komee n’i batu, an gan ta tu Allah ni ko.
Janxa ke noxxu da bangand’o da, nan ti duna ho ho ga ni Kalinten ya, ma yugon do yaxaren gan sigi me kaaran wa kuudo dunhillaye ma jiida na kato kiteene, ken na tage ho su ya kanma soron baane heti ken wa.
3. O na ri taxandi sikkandi, o na t’o maa ren sooninka yaxarun su kahumanton da, baane he baane ga ni, a do duna silaami yaxarun kuttun su, o na ti gell’an da ñi hadamarenmaaxun do seraaxun ga da koyi yaxaren wa nan ti sigira xoore wa yaxaren da, on daga diina xa banKen wa, o ga na ti diina ke dingira ya, on ta do diina tana ya, o na d’o silaamaaxun diina baane petti ya.
O diina ga da yugon golli siren ko n’a tiiga, na dango r’a yi noxxu su, o kitaaben di, ken ga ni alixuraana ya, ma haari sennen jaabin di, m’a ga da yaxaren golli siri dabaraanan xa hi ko n’a batundi yugon halle. O na dangi, o na daga kaara tanaa haayi, m’o ga da wari, n’a tu nan ti yaxaren heti, goliñan yokke xo kiilu lanpunto dunkon ga d’a simma n’a wari moxon be, o na t’i da (kiilu lanpunto dunkon), Gell’an da ñi xakun ga da yugun kappan renmun (yaxarun) raga yaaxara xure hon baane ya nan daxamu t’i ya, n’i ña yigandenwa , a do n’i ña kaadun yokkun do golliña yokkun do xa surumaadun do xobee yokkun do gaage yokkun ya, yaxarun ga saage boorene, i hata duuru, i ga hon koyini soronwa gell’i lawuranwa, Allaa diinan ga da ken kaba, hadama renmaaxun yinme saanan ga da ken KarñaKondi, n’a xoni, n’a gusu(gunu) n’a wutu, n’a hitta ñaKan do gunne, lenki ke kiyee koota lasamante, koota kanunte, dunaa saxaa xooron ran ta liKono, gan ta yaxarun ya ga daga saxu gaage yokkun do xobee yokkun wure, “fitina”, ma toora ma “musiiba” sun ta xoora ken bone do halakiye ya, Allaa ga n’o tanga t’a bariken d’a horoma. O nuxudun xullaaxu be, o ga gangon katta, n’a xeyi katta yaxare su ya, ken ni: “ An xura yaxare su da, xo kallen xullen ga ni moxo be, baawo sere sun ta sikkana kallen di, hari wucinne o ku sooninkaaxun, d’o silaamaaxun d’o danben d’o naamen ta ke bonee tu, o ga n’a tu nan ti ken xa wa dunaa kahonun di, o haxxen ya ni, o na ti xa kuna, o ma duKe, o bara fewu fewu, o bara lewu lewu, haaju do hammi w’o yaxarunwa a ga heti ke bone be ga ña sababu na kun yaxaru roxoso, na bonee xenund’i ya, ma saama sigen koota. Allaan t’o yaxarun do kun garamajiguu koyi me ya, sakkat’i na kille kaho me ya. (ammiina)
Dunaa yaxare su na du nagaani:
Ke dunaa kurunba kiye, yaxare su na du nagaani bakka hadama renmen xonne hana ken ga ni seyitaane ya, x’o ga kiye ke be lenki koota, seran seyitaanu, seran turuKu m’o na ti laxaburu, kun xa lasamayen w’o sooninkaaxun do silaamaaxun wa moxo siri siri, gunnen do kaanu, kinbakka kinxenna saaheli banboxu
Wuron do kiyee, gundon dobangaye.
O na xaranKen do naxaane siitiyen do hanxxen kiyen ya, do kiilun gollen waxatin, a da baga kee ta, o xan giri xenxon di, on wulli, on suuxu, on sig’on xonno xoto xooron kaane, tintoyen do laatoye, xalisye golle kamma.
*Yaxaraaxu heti halla toxxe
*Yaxaraaxu heti halla toxxe
*Yaxaraaxu heti halla toxxe
*Jaasante baane yan tini: In ga ñaana yugo ganmisa…!
* Kiilun kontonte baane yan tini : Yugun do yaxarun gan ñaana baane ganmisa…!
* Taatun maatu « in ta tu, in m’a tu » yan sinmene : In ga maxa ñi sooninke walla silaami! Ganmisa…!
Allaa ga n’o tangana bakka kiilun guubayen d’a lanpuyen d’a wattenwa. Ammina
Sigira xerexeronto tammi do hillo yaxarun da:
A wa yaxare su kamma harila, a na ku hiinu tammi do hillon raga, a n’i tang’i delle xo siinen xasun ga ni tammu do hillo moxon be
A wa gelli kun hiinu tammu do hillonwa:
1.Saara yaxaren haxxe daroye na xoto diina saara yugo
2.Yaxarun ya na tunkan yugun saarana
3. Yaxaren yan d’a saara “ sappinte su kittun ga koore katt’a yi”
4. Yaxarun ya na jaman yinmankon saarana
5. Yaxarun ya na xeyin haarun do annabin yinmun saarana
6. Yaxarun ya na alixuraana tangaanan saarana
7. Yaxaren n’i me yaxare ya saarana “ o na ti: Haree riin’i maa yi
toroo" . “Renme tanboo n’i maa yi”
9.Ka su ga liKo yaxarun ya ni. Ka su ga xaxaso yaxarun ya ni.
10. Kahoo su ga liKo yaxarun ya ni. Kahoo su ga kare yaxarun
Ya ni.
11. Yigandi liKe su yaxar’a jogi kinKu
12. Jigine(jingine, lalle)mulle su ji yaxaren ya da gaayi nan ñoKo
Kamannen ga xerexerendi yugon da moxon be gelli hi gabe ya, kuudo birayen na newo soron do me naxa dunaa noxon di, ken moxo baane ya ni xadi, a ga xerexerendi yaxaren xa da, kooni! soro xar’on haayindi moxo siri katta kan hatoon ñeri do ñiiñan hatoon ñeri ya, on haayindi katta dunaa d’i nuxudu hiinu, na wutu Adama tage moxon do Hawa tage moxonwa, kiyen do wuron me haraaxiye, gannin do ganni xase katta lenki ke dunaa birayi kurunba ke, ken d’i mee ho gabi gabe, kiilun na rage nan ti janxa Allaa ni bane ya, hillandin t’a ya, a sabati, a xura kiilu gume su da nan ti kiyen bangene ti kinbakkan ya, a na xenu ti kin xenna. Ken kuna Allaa ga tagandi, A da yugoo sugandi n’a taga n’a ña ho yugoo n’a ña kaananke, yugoo ren siraaxu heti kenwa, Allaa hin tuwaaxun ya ni. A da yaxare sugandi n’a taga n’a ña ho yaxare, an sig’i kappan renman (yugoo) tatte m’a kaara, i na me tinmandi “kittun hilli ya na me yanxini, i na me xurandi, o ke taali wuren ya n’a yi.
Silaamaaxun diinan killen kaaran baane ya ni yaxaren gan ta kuttini kaane, hari ken xa dingiran su he, baawo dingiranu tana, xo gollu yogonu, a wa telle yaxaren na kande, a ña yugon da xirise.
Yaxare sun xawa ku digan xannu tahunu i sondonmen di, an na toKodini t’i ya, xo an ga toKodini t’Allaa baanaaxunwa moxon be. Kun digan xannu terinka:
“ In Kama
Bannaa
Tunkaa
In duKe
t’An taxande, alibarika
TeleKonte
Ñeronte
In duKe
T’An kuyee alibarika
In duKe
Yaxaraaxu
In duKe
Sooninkaaxu
In duKe
Silaamaaxu
In duKe
Hatan binnaaxu”
Xa maa ren silaamin
sooninkan renme
Abdulaahi Muhammadu WAGE
Debee Bokkojeyi
Taaxura Dakar/ SENEGAL
Xiriwutaade:(00221)77.639.50.20
Xiridi kace:(00221)33.823.69.60
E-mail:
A dabari /Dakar xasu9 /29/2006